Cà phê là loại cây ngoại nhập không phải cây bản địa tại Việt Nam, có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới châu Phi. Cây thuộc họ thiến thảo (Rubiaceae) trong họ thực vật này lại chia thành nhiều chi nhỏ, trong đó cây cà phê mà chúng ta trồng thuộc chi Coffea (chi cà phê). Tuy nhiên không phải loài nào trong chi Coffea cũng chứa chất caffein. Một số cây còn có hình thái thực vật khác xa cây cà phê như canh-ki-na, câu đằng, cây nhàu…
Cây cà phê yêu cầu khí hậu và đất trồng như thế nào?
- Đối với cà phê mít, cà phê vối: khí hậu phù hợp là khí hậu nóng ẩm, mưa nhiều (2000mm/năm trở lên). Nhiệt độ từ 24-26 độ C
- Đối với cà phê chè: Thích hợp với khí hậu lạnh hơn từ 16-22 độ C, lượng mưa từ 1700 – 2000mm. Ở Việt Nam vùng Lâm Đồng trồng cà phê chè là phù hợp nhất.
- Cả 3 giống cà chè, cà vối và cà mít đều yêu cầu có sự phân chia 2 mùa mưa nắng rõ rệt, tạo điều kiện ức chế mầm hoa, giúp cây ra hoa đậu quả tập trung hơn
- Yêu cầu về đất trồng: Đất trồng cà phê phải là loại đất giàu dinh dưỡng, thoát nước tốt, tầng canh tác sâu 0,8 – 1m. Các loại đất xám, đất thịt pha, đất đỏ bazan đều có thể trồng cà phê, nhưng nhìn chung đất đỏ bazan là phù hợp nhất. Cho năng suất cao, cây sinh trưởng mạnh
- Đất cải tạo cà phê lâu năm: Cần được cày xới, bổ sung phân hữu cơ (phân chuồng hoai mục, phân xanh). Và canh tác ít nhất 2 vụ màu để giảm thiểu tuyến trùng, mầm bệnh
- Yêu cầu về gió và ánh sáng mặt trời: Cây ưa thích môi trường kín gió, ánh sáng tán xạ. Ánh sáng trực tiếp cây vẫn phát triển nhưng thường chống chọi với mùa khô hạn kém hơn. Do đó yêu cầu khi canh tác cây cà phê, nhất định phải trồng hệ thống cây che bóng, cây chắn gió xung quanh hoặc chắn gió giữa các hàng trong giai đoạn kiến thiết
Mật độ trồng cà phê
- Cà phê vối: Mật độ trồng phổ biến là 3m x 3m hoặc 2,8 x 2,8m đối với đất bằng phẳng (tương đương 1100 cây/hecta). Đất dốc nhiều trồng 3m x 2,5m (tương đương 1300 cây/hecta). Ngoài ra tùy theo đặc điểm của giống cà phê, mật độ trồng cũng có thể khác nhau.
- Cà phê mít mật độ trồng là 5×5 hoặc 7×7 m (khoảng 700 cây/hecta)
- Cà phê chè mật độ trồng dày nhất 1m x 2m (khoảng 4000 cây/hecta)
Chọn giống cà phê
- Giống cà phê vối: Có thể chọn cây thực sinh F1 hoặc cây ghép của các dòng TR4, TR9,TRS1 (cà phê Đăk Lăk do Viện Eakmat nghiên cứu), cà phê xanh lùn (Lâm Đồng) cà phê dây Thuận An (Đăk Nông). Đây đều là các giống đã được dày công nghiên cứu, được công nhận giống đầu dòng khuyến khích bà con nhân rộng
- Giống cà phê chè: Chọn các giống có mã từ TN1 đến TN10, trong đó giống TN1 và TN2 đã được công nhận giống đầu dòng
Chuẩn bị đất và đào hố trồng cà phê
- Thời vụ trồng cà phê thích hợp nhất là vào đầu mùa mưa (Tháng 4-5 DL), hoặc vào gần cuối mùa mưa (tháng 9-10 DL).
- Đất trồng cà cần được dọn cho bằng phẳng, cày đất cho tơi xốp. Nhặt bỏ các rễ cây, cành khô. Riêng đất đã trồng cà phê nhiều năm phải được bổ sung thêm vôi, phân chuồng để tăng độ màu mỡ. Nếu có điều kiện nên trồng 2-3 vụ màu trước khi trồng lại cà phê
- Đào hố trồng cà phê: Công việc này phải được chuẩn bị 1 tháng trước khi xuống giống. Nhằm tạo điều kiện cho hệ vi sinh phát triển, giảm độ nóng khi phân bắt đầu phân hủy. Như vậy tỷ lệ sống sẽ cao hơn.
- Hố trồng có kích thước 60cm x 60cm x 60cm. Khoảng cách giữa các hố tùy theo mật độ trồng. Mỗi hố ta trộn 15-20kg phân chuồng hoai mục + 0,5 kg supe lân + 0,5 kg vôi bội + 0,3kg kali. Trộn đều với lớp đất mặt, lớp đất ở sâu tách riêng để tạo bồn.
- Lúc lấp đất cần vun cao hơn mặt đất 5-10cm, sau đó dùng chân dẫm nhẹ
- Nếu đào hố trồng vào những ngày nắng nóng, sau khi đào hố cần tưới nước đẫm hố. Tạo điều kiện cho phân đủ độ ẩm, hệ vi sinh phát triển
Kỹ thuật trồng cà phê
- Tiến hành xuống giống: Tùy theo kích thước bầu ươm ta đào một lỗ chính giữa hố, kích thước lớn hơn bầu ươm một chút, đặt cây vào chính giữa hố, nhớ căn hàng thẳng cây.
- Lúc xé bầu nên thao tác nhẹ nhàng, tránh làm vỡ bầu
- Riêng cà phê ghép, do thời gian cây nằm trong bầu ươm lâu hơn cà phê thực sinh. Cần phải dùng kéo sắc, dao sắc cắt bỏ phần đất và rễ tính từ đáy bầu lên khoảng 1-2cm
- Đặt cây con vào chính giữa hố, mặt bầu thấp hơn mặt đất 5cm. Lấp đất đồng thời nén nhẹ quanh gốc, bảo đảm không bị khoảng trống
- Sau khi trồng tiến hành đánh bồn ngay, đường kính bồn khoảng 1m đến 1,2m. Các năm sau sẽ mở rộng thêm. Thành bồn cần nén chặt, cao 20 – 25cm. Nếu nén không chặt, mưa lớn có thể lấp mất cây con
- Sau khi trồng cần tưới nước để ổn định bồn, đất được lèn chặt bảo đảm cây không bị thiếu nước.
Kỹ thuật chăm sóc cà phê
Trồng cây chắn gió
Cây chắn gió rất quan trọng đối với cà phê, đặc biệt là cây con trong giai đoạn kiến thiết. Loại cây phù hợp và được sử dụng nhiều là cây muồng vàng. Trồng với khoảng cách 2-3 hàng cà phê, một hàng muồng vàng. Khi trồng chỉ cần dùng cuốc kéo rãnh giữa hàng cà phê và thả hạt muồng vàng xuống. Thân cành lá, có thể tận dụng để ép xanh
Trồng cây che bóng
Như đã trình bày ở phần trên, cà phê thích hợp với ánh sáng tán xạ. Do đó nên trồng các cây che bóng xen kẽ trong vườn. Các cây che bóng có thể dùng các loại cây cho thu hoạch quả giúp cải thiện kinh tế như giống bơ sáp, giống sầu riêng.
Khoảng cách trồng cây che bóng là 9 x 9m hoặc 9 x 12m, cành lá cần được rong tỉa hợp lý, bảo đảm độ chiếu sáng. Tán cây che bóng phải cách ngọn cà phê 2-3m.
Ngoài ra phương án trồng tiêu xen kẽ cà phê bằng các loại trụ sống cũng góp phần tạo nên hệ thống che bóng hợp lý cải thiện thu nhập
Làm cỏ cho cây cà phê
Mỗi năm cần tiến hành làm cỏ cho cà phê 4-5 lần. Làm sạch cỏ trên thành bồn cũng như dưới bồn. Giữ cho vườn tược thông thoáng, hạn chế sâu bệnh, giảm sự cạnh tranh dinh dưỡng giữa cỏ dại và cây trồng.
Khi làm cỏ nên kết hợp đánh bồn, gia cố hoặc mở rộng bồn. Xác cỏ lá khô, cành cây…có thể đào rãnh để ép xanh.
Làm bồn cho cây cà phê
- Việc làm bồn giúp cho công tác tưới tiêu, bón phân thuận lợi hơn, đồng thời cà phê là loại cây hấp thu chất bằng hệ thống rễ cám sát mặt đất, nên việc đánh bồn kết hợp với cào bồn làm sạch mặt bồn giúp tăng hiệu quả phân bón
- Làm bồn dựa theo tán cây, khi cây giao tán, thành bồn chạm vào nhau thì ngưng
- Mỗi năm tiến hành làm bồn 1-2 lần vào mùa mưa, khi làm bồn cần nén chặt thành bồn. Thành bồn cao 20-25cm là hợp lý
